Απλότητα
"Ο Θεός, ως απλούς κατά την ουσίαν,
ιδιαιτέρως αγαπά την απλότητα
και εκείνους που ζουν με απλότητα.
Δι' αυτό και πλουτίζει με τα αγαθά του
τους απλούς και απλώς διάγοντας".
Δευτέρα 21 Οκτωβρίου 2013
Σε περιμένω…
Σε περιμένω…
Σε περιμένω. Μη ρωτάς γιατί.
Μη ρωτάς γιατί περιμένει εκείνος
Που δεν έχει τι να περιμένει
Και όμως περιμένει.
Γιατί σαν πάψει να περιμένει
Είναι σα να παύει να βλέπει
Σα να παύει να κοιτά τον ουρανό
Να παύει να ελπίζει
Σα να παύει να ζει.
Είναι σα να παύει να βλέπει
Σα να παύει να κοιτά τον ουρανό
Να παύει να ελπίζει
Σα να παύει να ζει.
Αβάσταχτο είναι… Πικρό είναι
Να σιμώνεις αργά στ’ ακρογιάλι
Χωρίς να είσαι ναυαγός
Ούτε σωτήρας
Παρά ναυάγιο…
Μενέλαος ΛουντέμηςΝα σιμώνεις αργά στ’ ακρογιάλι
Χωρίς να είσαι ναυαγός
Ούτε σωτήρας
Παρά ναυάγιο…
Δευτέρα 7 Οκτωβρίου 2013
Δευτέρα 16 Σεπτεμβρίου 2013
Σάββατο 14 Σεπτεμβρίου 2013
Τρίτη 10 Σεπτεμβρίου 2013
Θυμήσου
Θυμήσου
Σημηριώτης Νίκος
Θυμήσου
Ανθοβολή από γιασεμιά και κρίνα
στα μαγικά των οριζόντων θάμπη,
βαθύ, γαλάζιο κύμα που αντιλάμπει
μια φεγγαρίσια πάνωθέ του αχτίνα,
έτσι αλαφρή, δροσάτη σαν κι εκείνα
γύρω σου φως σκορπίζεις κι ευωδιά.
Όμως, θυμήσου, αν κάποτε η καρδιά
γι αγάπες και καημούς σου τραγουδάει,
πως έγινες τραγούδι μια βραδιά
κάποιου ποιητή που διάβηκε και πάει...
Η αγάπη.
Η αγάπη.
Ουράνης Κώστας
Η αγάπη
Δεν ωφελεί να καρτεράς όρθιος στην πόρτα του σπιτιού
και με τα μάτια στους νεκρούς τους δρόμους στυλωμένα.
Αν είναι νάρθει, θε να ρθει δίχως να νιώσεις από που,
και πίσω σου ζυγώνοντας με βήματα σβησμένα,
θε να σου κλείσει απαλά με τ' άσπρα χέρια της τα δυο
τα μάτια που κουράστηκαν τους δρόμους να κοιτάνε,
κι' όταν γελώντας, ναν της πεις πως θα σε ρωτήσει : "Ποια είμ' εγώ;",
απ' της καρδιάς το σκίρτημα θα καταλάβεις ποια 'ναι.
Δεν ωφελεί να καρτεράς. Αν είναι νάρθει, θε να ρθει.
Κλειστά όλα νάναι, θα τη δεις άξαφνα μπρος σου να βρεθεί,
κι ανοίγοντας τα μπράτσα της πρώτη θα σ' αγκαλιάσει.
Αλλιώς, κι' αν έχεις φωτεινό το σπίτι για να τη δεχτείς,
και θα φανεί, τρέξεις σ' αυτήν και μπρος στα πόδια της συρθείς
αν είναι νάρθει, θε να ρθει, - αλλιώς θα προσπεράσει!
Η αγάπη
Δεν ωφελεί να καρτεράς όρθιος στην πόρτα του σπιτιού
και με τα μάτια στους νεκρούς τους δρόμους στυλωμένα.
Αν είναι νάρθει, θε να ρθει δίχως να νιώσεις από που,
και πίσω σου ζυγώνοντας με βήματα σβησμένα,
θε να σου κλείσει απαλά με τ' άσπρα χέρια της τα δυο
τα μάτια που κουράστηκαν τους δρόμους να κοιτάνε,
κι' όταν γελώντας, ναν της πεις πως θα σε ρωτήσει : "Ποια είμ' εγώ;",
απ' της καρδιάς το σκίρτημα θα καταλάβεις ποια 'ναι.
Δεν ωφελεί να καρτεράς. Αν είναι νάρθει, θε να ρθει.
Κλειστά όλα νάναι, θα τη δεις άξαφνα μπρος σου να βρεθεί,
κι ανοίγοντας τα μπράτσα της πρώτη θα σ' αγκαλιάσει.
Αλλιώς, κι' αν έχεις φωτεινό το σπίτι για να τη δεχτείς,
και θα φανεί, τρέξεις σ' αυτήν και μπρος στα πόδια της συρθείς
αν είναι νάρθει, θε να ρθει, - αλλιώς θα προσπεράσει!
» Στον Παράδεισο έχω σημαδέψει ένα νησί
» Στον Παράδεισο έχω σημαδέψει ένα νησί
Απαράλλαχτο εσύ κι ένα σπίτι στην θάλασσα
Με κρεβάτι μεγάλο και πόρτα μικρή
Εχω ρίξει μες στ” άπατα μιάν ηχώ
Να κοιτάζομαι κάθε πρωί που ξυπνώ
Να σε βλέπω μισή να περνάς στο νερό
και μισή να σε κλαίω μες στον Παράδεισο.»
Οδ. Ελύτης
Απαράλλαχτο εσύ κι ένα σπίτι στην θάλασσα
Με κρεβάτι μεγάλο και πόρτα μικρή
Εχω ρίξει μες στ” άπατα μιάν ηχώ
Να κοιτάζομαι κάθε πρωί που ξυπνώ
Να σε βλέπω μισή να περνάς στο νερό
και μισή να σε κλαίω μες στον Παράδεισο.»
Οδ. Ελύτης
Ήρθε.
Και φώτισε την καταπακτή μου.
Κι έγινε φώς. Ήταν ο ουρανός; Δεν ξέρω. ΄Ενα μόνο ξέρω.
Πως έχασα τη γη. Ήρθε. Και ξοπίσω της έτρεχαν ξυπόλυτες ένα κοπάδι ξέπλεκες ακτίνες. Παίζοντας κρυφτούλι με τους ατμούς.
Ήρθε.
Κι έφυγε τρομαγμένη η πίσσα Σκορπώντας τα μαύρα της δάκρυα Ενώ κάτι μεθυσμένοι κορυδαλλοί Ανεβοκατέβαιναν σαν σαλτιμπάγκοι.
Ήρθε. Κι ένα χελιδόνι -Καθώς έφευγε για τόπους μακρινούς- Σταμάτησε κι άπλωσε τις φτερούγες του πάνω στο σταυρό της κοντινής μας εκκλησιάς. Αγάπη!
Για να ζήσεις ήρθες Ή για να σταυρωθείς.
ΔΥΟ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟ
Πάμπλο Νερούδα
«Ίσως η απουσία σου είναι παρουσία, χωρίς εσύ να είσαι,
Χωρίς να πας να κόψεις το μεσημέρι
Σαν ένα γαλάζιο λουλούδι, χωρίς εσύ να περπατάς
Πιο αργά ανάμεσα στην ομίχλη και στους πλίνθους,
Χωρίς εκείνο το φως που κρατάς στο χέρι
Που ίσως άλλοι δε θα δουν να χρυσίζει,
Που ίσως κανείς δεν έμαθε ότι βλασταίνει
Σαν την κόκκινη καταγωγή του τριαντάφυλλου,
Χωρίς εσύ να είσαι, επιτέλους, χωρίς να έρθεις
Απότομη, ερεθιστική, να γνωρίσεις τη ζωή μου,
Καταιγίδα από ροδώνα, σιτάρι του ανέμου,
Και από τότε είμαι, γιατί εσύ είσαι,
Και από τότε είσαι, είμαι και είμαστε,
Και για χάρη του έρωτα θα είμαι, θα είσαι, θα είμαστε.»
Κ. ΜΑΡΞ
«Στην Τζένη»
Ι
Τζένη, γελώντας θα μπορούσες να ρωτήσεις, γιατί «Στην Τζένη» απευθύνω τα τραγούδια μου,
Όταν για σένα μόνον ο σφυγμός χτυπάει πιο γρήγορα,
Όταν για σένα το τραγούδι μου ηχεί μ’απελπισία,
Κι όταν εσύ μονάχα με εμπνέεις,
Όταν σε κάθε λέξη βρίσκω τ’όνομά σου,
Όταν χαρίζεις μελωδία σε κάθε ήχο,
Κι όταν η κάθε ανάσα σου είναι θεϊκή,
Γλυκά τ’ωραίο σου όνομα ηχεί
Και ο ρυθμός του πάλι μου μιλάει
Κι ο πλούσιός του ήχος είναι μουσική,
Σαν τις δονήσεις των πνευμάτων στο σκοτάδι
Και σαν την αρμονία κάποιας χρυσής χορδής,
Μιας ύπαρξης υπέροχης και μαγικής. (από Θ. Ντ. Α3)
“Αναμπελ Λη
Χρόνια πολλά περάσαν από τότε,
σ” ένα βασίλειο δίπλα στο γιαλό,
που κάποια κόρη ζούσε, τ” όνομά της
“Αναμπελ Λη, θα το “χετ” ακουστό.
Κι η κόρη αυτή μονάχην είχε σκέψη
να μ” αγαπά και να την αγαπώ.
Ήμαστ” ακόμα δυο μικρά παιδάκια,
σ” ένα βασίλειο δίπλα στο γιαλό:
Μα ήταν τρανή η αγάπη που αγαπιόμαστε-
η “Αναμπελ Λη κι εγώ. Στον ουρανό
τα φτερωμένα Σεραφείμ, που μας ζηλεύανε,
μας κοίταζαν με μάτι φθονερό.
Κι ήταν γι” αυτό -περάσανε πια χρόνια-
που στο βασίλειο δίπλα στο γιαλό,
κατέβηκε απ” τα νέφη στην ωραία μου
“Αναμπελ Λη, ψυχρό, θανατερό
τ” αγέρι κι οι μεγάλοι συγγενήδες της
τη πήραν και μ” αφήσαν μοναχό,
σ” ένα μνημούρι μέσα να τη κλείσουνε
στη χώρα τούτη δίπλα στο γιαλό.
Οι άγγελοι που δεν είχαν τη δική μας
την ευτυχία, ζηλέψαν και γι” αυτό-
Ναι! Και γι” αυτό (καθώς το ξέρουν όλοι
μες στο βασίλειο δίπλα στο γιαλό),
Τ” αγέρι από τα νέφη κάποια νύχτα
κατέβηκε ψυχρό, θανατερό
και μ” άρπαξε τον ώριο θησαυρό.
Κι από των πιο σοφών και πιο μεγάλων
η αγάπη μας τρανότερη πολύ-
κι ούτ” οι αγγέλοι πάνω στα ουράνια
κι ουτ” οι δαιμόνοι κάτω απ” το βαθύ
Ωκεανό μπορούνε τη ψυχή μου
να τη χωρίσουν διόλου απ” τη ψυχή
της ωραίας μου “Αναμπελ Λη.
Γιατί ποτέ δε βγαίνει το φεγγάρι
χωρίς ονείρατα γλυκά να μου κρατεί
της ωραίας μου “Αναμπελ Λη.
Και πάντα, όταν προβάλλουνε τ” αστέρια,
νιώθω και πάλι τη ματιά τη λαμπερή
της ωραίας μου “Αναμπελ Λη.
Κι όλη τη νύχτα δίπλα μου τη νιώθω,
συντρόφισσα μου, αγάπη μου ακριβή
μέσα στον τάφο δίπλα στην ακτή
που του πελάου το κύμα αντιλαλεί. (από Αρ. Π. Α3)
σ” ένα βασίλειο δίπλα στο γιαλό,
που κάποια κόρη ζούσε, τ” όνομά της
“Αναμπελ Λη, θα το “χετ” ακουστό.
Κι η κόρη αυτή μονάχην είχε σκέψη
να μ” αγαπά και να την αγαπώ.
Ήμαστ” ακόμα δυο μικρά παιδάκια,
σ” ένα βασίλειο δίπλα στο γιαλό:
Μα ήταν τρανή η αγάπη που αγαπιόμαστε-
η “Αναμπελ Λη κι εγώ. Στον ουρανό
τα φτερωμένα Σεραφείμ, που μας ζηλεύανε,
μας κοίταζαν με μάτι φθονερό.
Κι ήταν γι” αυτό -περάσανε πια χρόνια-
που στο βασίλειο δίπλα στο γιαλό,
κατέβηκε απ” τα νέφη στην ωραία μου
“Αναμπελ Λη, ψυχρό, θανατερό
τ” αγέρι κι οι μεγάλοι συγγενήδες της
τη πήραν και μ” αφήσαν μοναχό,
σ” ένα μνημούρι μέσα να τη κλείσουνε
στη χώρα τούτη δίπλα στο γιαλό.
Οι άγγελοι που δεν είχαν τη δική μας
την ευτυχία, ζηλέψαν και γι” αυτό-
Ναι! Και γι” αυτό (καθώς το ξέρουν όλοι
μες στο βασίλειο δίπλα στο γιαλό),
Τ” αγέρι από τα νέφη κάποια νύχτα
κατέβηκε ψυχρό, θανατερό
και μ” άρπαξε τον ώριο θησαυρό.
Κι από των πιο σοφών και πιο μεγάλων
η αγάπη μας τρανότερη πολύ-
κι ούτ” οι αγγέλοι πάνω στα ουράνια
κι ουτ” οι δαιμόνοι κάτω απ” το βαθύ
Ωκεανό μπορούνε τη ψυχή μου
να τη χωρίσουν διόλου απ” τη ψυχή
της ωραίας μου “Αναμπελ Λη.
Γιατί ποτέ δε βγαίνει το φεγγάρι
χωρίς ονείρατα γλυκά να μου κρατεί
της ωραίας μου “Αναμπελ Λη.
Και πάντα, όταν προβάλλουνε τ” αστέρια,
νιώθω και πάλι τη ματιά τη λαμπερή
της ωραίας μου “Αναμπελ Λη.
Κι όλη τη νύχτα δίπλα μου τη νιώθω,
συντρόφισσα μου, αγάπη μου ακριβή
μέσα στον τάφο δίπλα στην ακτή
που του πελάου το κύμα αντιλαλεί. (από Αρ. Π. Α3)
Τα γράμματά σου τα “χω, Αγάπη πρώτη,
Τα γράμματά σου τα “χω, Αγάπη πρώτη,
σε ατίμητο κουτί, μες στην καρδιά μου.
Τα γράμματά σου πνέουνε τη νιότη
κι ανθίζουνε την όψιμη χαρά μου.
Τα γράμματά σου τα “χω, Αγάπη πρώτη,
σε ατίμητο κουτί, μες στην καρδιά μου.
Τα γράμματά σου πνέουνε τη νιότη
κι ανθίζουνε την όψιμη χαρά μου.
Τα γράμματά σου, πόσα μου μιλούνε
με τις στραβές γραμμές και τα λαθάκια!
Τρέμουν, γελάνε, κλαίνε, ανιστορούνε
παιχνίδισμα τη ζούλια και την κάκια…
Το μύρο στους φακέλους που είχες ραντίσει,
του Καιρού δεν το σβήσανε τα χνότα.
Παρόμοια ας ήταν να μην είχε σβήσει
η απονιά σου τα ονείρατα τα πρώτα!
Τα γράμματά σου πάνε, Αγάπη μόνη,
βάρκες λευκές, τη σκέψη μου εκεί κάτου.
Τα γράμματά σου τάφοι· δεν τελειώνει
απάνω τους η λέξη του Θανάτου.
Από τη Δ.Α. Α1: Κ. Καρυωτάκη «Τα γράμματά σου»
ΠΑΤΑ ΕΛΑΦΡΑ - ΟΝΕΙΡΑ ΜΟΥ
Πάτα ελαφρά γιατί πατάς πάνω στα όνειρά μου….
Το συγκεκριμένο ποίημα ο Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς , το έγραψε για την αγαπημένη του Μοντ Γκον θρηνώντας το γεγονός ότι δε μπορούσε να της δώσει αυτό που πίστευε ότι η ίδια επιθυμούσε. Της είπε: «Έχω κάτι άλλο να σου δώσω, αλλά ίσως δεν το θέλεις»..
..και έγραψε τα εξής:
«Αν είχα τ’ ουρανού την πλουμιστή τη φορεσιά
την υφασμένη από χρυσό κι απ’ ασημένιο φως
Τη γαλανή, τη μελιχρή, τη μαυροκεντημένη φορεσιά
Από νύχτα κι από μέρα κι από αποσπερίσιο φως
Τη φορεσιά μου θα άπλωνα κάτω από τα πόδια σου
Μα εγώ που είμαι φτωχός έχω μόνο τα όνειρά μου
Τα όνειρά μου άπλωσα κάτω από τα πόδια σου.
Πάτα ελαφρά γιατί πατάς πάνω στα όνειρά μου».
την υφασμένη από χρυσό κι απ’ ασημένιο φως
Τη γαλανή, τη μελιχρή, τη μαυροκεντημένη φορεσιά
Από νύχτα κι από μέρα κι από αποσπερίσιο φως
Τη φορεσιά μου θα άπλωνα κάτω από τα πόδια σου
Μα εγώ που είμαι φτωχός έχω μόνο τα όνειρά μου
Τα όνειρά μου άπλωσα κάτω από τα πόδια σου.
Πάτα ελαφρά γιατί πατάς πάνω στα όνειρά μου».
PS. Το συγκεκριμένο ποίημα, το “έκλεψα” κυριολεκτικά από ένα βίντεο- ομιλία του Κεν Ρόμπινσον, (μιλούσε για το εκπαιδευτικό σύστημα και για τις δραστικές αλλαγές που χρειάζεται αυτό), το οποίο είχε βάλει ο Τελευταίος , οπότε επιτρέψτε μου το συγκεκριμένο post να του το αφιερώσω.
ΣΕ ΠΕΡΙΜΕΝΩ
Σε περιμένω…
Σε περιμένω. Μη ρωτάς γιατί.
Μη ρωτάς γιατί περιμένει εκείνος
Που δεν έχει τι να περιμένει
Και όμως περιμένει.
Γιατί σαν πάψει να περιμένει
Είναι σα να παύει να βλέπει
Σα να παύει να κοιτά τον ουρανό
Να παύει να ελπίζει
Σα να παύει να ζει.
Είναι σα να παύει να βλέπει
Σα να παύει να κοιτά τον ουρανό
Να παύει να ελπίζει
Σα να παύει να ζει.
Αβάσταχτο είναι… Πικρό είναι
Να σιμώνεις αργά στ’ ακρογιάλι
Χωρίς να είσαι ναυαγός
Ούτε σωτήρας
Παρά ναυάγιο…
Μενέλαος ΛουντέμηςΝα σιμώνεις αργά στ’ ακρογιάλι
Χωρίς να είσαι ναυαγός
Ούτε σωτήρας
Παρά ναυάγιο…
Οδυσσέας Ελύτης μονογραμμα
Οδυσσέας Ελύτης
"ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ"
Είναι νωρίς ακόμη μές
στόν κόσμο αυτόν, μ’ακούς
Δέν έχουν εξημερωθεί
τά τέρατα μ’ ακούς
Τό χαμένο μου τό αίμα
καί τό μυτερό, μ’ ακούς
Μαχαίρι
Σάν κριάρι πού τρέχει
μές στούς ουρανούς
Καί τών άστρων τούς κλώνους
τσακίζει, μ’ ακούς
Είμ’ εγώ, μ’ ακούς
Σ’ αγαπώ, μ ’ακούς
Σέ κρατώ καί σέ πάω καί
σού φορώ
Τό λευκό νυφικό τής Οφηλίας,
μ ’ακούς
Πού μ’ αφήνεις, πού πάς
καί ποιός, μ’ ακούς
Σού κρατεί τό χέρι πάνω
απ’ τούς κατακλυσμούς
Οί πελώριες λιάνες καί
τών ηφαιστείων οί λάβες
Θά’ ρθει μέρα, μ’ ακούς
Νά μάς θάψουν κι οί χιλιάδες
ύστερα χρόνοι
Λαμπερά θά μάς κάνουν
περώματα, μ ’ακούς
Νά γυαλίσει επάνω τούς
η απονιά, ν’ ακούς
Τών ανθρώπων
Καί χιλιάδες κομμάτια
νά μάς ρίξει
Στά νερά ένα-- ένα ,
μ’ ακούς
Τά πικρά μου βότσαλα
μετρώ, μ’ ακούς
Κι είναι ο χρόνος μιά
μεγάλη εκκλησία, μ’ ακούς
Όπου κάποτε οί φιγούρες
Τών Αγίων
βγάζουν δάκρυ αληθινό,
μ’ ακούς
Οί καμπάνες ανοίγουν
αψηλά, μ’ ακούς
Ένα πέρασμα βαθύ νά περάσω
Περιμένουν οί άγγελοι
μέ κεριά καί νεκρώσιμους ψαλμούς
Πουθενά δέν πάω , μ’
ακους
Ή κανείς ή κι οί δύο
μαζί, μ’ ακούς
Τό λουλούδι αυτό τής
καταιγίδας καί μ’ ακούς
Τής αγάπης
Μιά γιά πάντα τό κόψαμε
Καί δέν γίνεται ν’ανθίσει
αλλιώς, μ’ ακούς
Σ’ άλλη γή, σ’ άλλο αστέρι,
μ’ ακούς
Δέν υπάρχει τό χώμα δέν
υπάρχει ο αέρας
Πού αγγίξαμε, ο ίδιος,
μ’ ακούς
Καί κανείς κηπουρός δέν
ευτύχησε σ’ άλλους καιρούς
Από τόσον χειμώνα κι
από τόσους βοριάδες, μ’ ακούς
Νά τινάξει λουλούδι,
μόνο εμείς, μ’ ακούς
Μές στή μέση τής θάλασσας
Από τό μόνο θέλημα τής
αγάπης, μ’ ακούς
Ανεβάσαμε ολόκληρο νησί,
μ’ ακούς
Μέ σπηλιές καί μέ κάβους
κι ανθισμένους γκρεμούς
Άκου, άκου
Δευτέρα 9 Σεπτεμβρίου 2013
Δευτέρα 27 Μαΐου 2013
Λένε !!
Λένε !!
Ο ήλιος αγκαλιάζει κ΄ ζεσταίνει τη Γη
Τ΄αστέρια φωτίζουν τον ουρανό
Τα λουλούδια ανθίζουν κ΄ ομορφαίνουν τη πλάση
Οι άνθρωποι ξέρουν ν΄ αγαπούν
Εσύ τι είσαι ?
Ήλιος που με ζεσταίνει ?
Αστέρι που με φωτίζει ?
Μήπως λουλούδι π΄ανθίζει ?
0χι !!!
Είσαι ένας άνθρωπος που ξέρει να μ΄αγαπά !!!Κυριακή 14 Απριλίου 2013
Για την ερωτική ελευθερία
Για την ερωτική ελευθερία
Δεν είμαι ιστορικός αλλά υποθέτω ότι όντως είναι βάσιμη η αντίληψη πως, εξαιτίας του Διαφωτισμού και της κληρονομιάς του, ο χώρος της ανθρώπινης ελευθερίας επεκτεινόταν σταδιακά από τη Γαλλική Επανάσταση και την κατάργηση της δουλείας μέχρι και πρόσφατα. Δε θέλω να μπω σε αναλυτική συζήτηση για το κατά πόσο τον τελευταίο καιρό ο χώρος της ελευθερίας απεναντίας συρρικνώνεται ή κατά πόσο, αντί να εδραιώνεται, η ελευθερία πλέον εκφυλίζεται σε φενάκη, καθώς οι δημοκρατικοί θεσμοί αποστεώνονται σε ένα πλέγμα προσχηματικών μηχανισμών, οργάνων και διαδικασιών.
Θέλω να μιλήσω για τον χώρο της ερωτικής ελευθερίας. Αφενός της ελευθερίας της ερωτικής έκφρασης και αφετέρου της ελευθερίας της ερωτικής πρακτικής.
Να προσεγγίσουμε το θέμα αποφατικά, να διερευνήσουμε πρώτα πρώτα τι δεν είναι ερωτική ελευθερία. Οπωσδήποτε δεν είναι κυνισμός, ανευθυνότητα ή (για να θυμηθούμε κι έναν όρο εκθεσάδικο) ασυδοσία. Μέχρι εδώ κοινοτοπίες είναι αυτά, οι οποίες έτσι κι αλλιώς ισχύουν όταν μιλάμε για οποιαδήποτε μορφή ελευθερίας. Επίσης, πριν προχωρήσω, θέλω να κάνω την εξίσου κοινότοπη διευκρίνιση ότι άλλο η ίδια η ελευθερία και άλλο οι χρήσεις της. Συνεπώς, η ελευθερία του λόγου είναι, ή θα έπρεπε να είναι, απαραβίαστη και απόλυτη, ασχέτως αν κάποιος τη χρησιμοποιεί για να διαδίδει αστρολογικές προβλέψεις, χυδαιότητες ή και προπαγάνδα.
Εξετάζοντας το θέμα της ερωτικής ελευθερίας σε κοινωνίες στις οποίες υπάρχει ονομαστική ισότητα των φύλων και οριακή ανοχή σε μειονοτικές σεξουαλικές ταυτότητες, θα επιμείνω στην αναλογία με την ελευθερία του λόγου.
Οπωσδήποτε ο καθένας μας είναι ελεύθερος να σκέφτεται ό,τι θέλει. Επίσης είμαστε σχετικά ελεύθεροι να συζητούμε αυτό που σκεφτόμαστε με ανθρώπους εμπιστοσύνης μας, μέσα σ' έναν στενό κύκλο. Το πολιτικό ζήτημα όμως έγκειται στο εάν μπορούμε να συζητήσουμε δημοσία αυτά που σκεφτόμαστε. Εκεί βρίσκεται το κριτήριο της ελευθερίας: της ελευθερίας του λόγου εν προκειμένω.
Αντίστοιχα λοιπόν, ο καθένας μας είναι ελεύθερος να επιθυμεί ό,τι θέλει, όποιον θέλει και όπως θέλει· αυτό μέχρι και η ρωμαιοκαθολική κατήχηση το αναγνωρίζει, αξιώνοντας λ.χ. από τους ομοφυλόφιλους μόνο να επιθυμούν, χωρίς ερωτοπραξία δηλαδή. Επίσης είμαστε σχετικά ελεύθεροι να συζητάμε τις επιθυμίες και τις συνευρέσεις μας με ανθρώπους εμπιστοσύνης μας, μέσα σ' έναν στενό κύκλο. Το πολιτικό ζήτημα εδώ είναι εάν μπορούμε να συζητήσουμε δημοσία τα ερωτικά: εκεί βρίσκεται το κριτήριο της ελευθερίας της ερωτικής έκφρασης.
Επιπλέον, είμαστε ελεύθεροι να συνευρισκόμαστε ερωτικά με ανθρώπους ενός στενού κύκλου, ο οποίος είθισται να αποτελείται από ακριβώς έναν άνθρωπο. Λέω ‘είθισται’ επειδή η πολυγαμία, είτε ταυτόχρονη είτε διαδοχική, αντιμετωπίζεται για τους μεν άγαμους άντρες (κάθε προσανατολισμού) επιδοκιμαστικά, με ανοχή ή, το πολύ, με επιφανειακή αποδοκιμασία ενώ κατά κανόνα αποδοκιμάζεται για τους έγγαμους. Για τις γυναίκες βεβαίως η πολυγαμία, είτε ταυτόχρονη είτε διαδοχική, είναι γενικά κολάσιμη και αιτία στιγματισμού ή και καταδίκης: χαρακτηρίζεται συνοπτικά ως πουτανιά. Επομένως, το ουσιώδες πολιτικό ζήτημα εδώ είναι η αυτοδιάθεση των ερωτικών επιθυμιών μας: το ζήτημα της ελευθερίας της ερωτικής πρακτικής.
Μιλάω λοιπόν για αυτοδιάθεση των ερωτικών επιθυμιών μας και όχι απλώς για ‘αυτοδιάθεση του σώματός μας’. Η αυτοδιάθεση του σώματός μας, αν και κάθε άλλο παρά κεκτημένο, αποτελεί και στοιχειώδη και θεμελιώδη προϋπόθεση της αυτοδιάθεσης της επιθυμίας. Ταυτόχρονα, η ερωτική επιθυμία είναι υπόθεση που πάει πολύ πιο πέρα από την απλή αυτοδιάθεση του σώματός μας. Ωστόσο, πολλά θέματα που θεωρούνται ζητήματα (σεξουαλικής) ηθικής είναι απόρροια του κατά πόσο είμαστε έτοιμοι να αποδεχθούμε την αυτοδιάθεση του σώματος για όλους ανεξαιρέτως, είτε μιλάμε για το τι και πώς τρώμε, είτε για τη χρήση ναρκωτικών όπως το αλκοόλ και άλλα, για την εθελούσια εκπόρνευση, για το πώς ντυνόμαστε, για τα ερωτικά...
Υπάρχουν οπωσδήποτε ιστορικά, κοινωνικά αλλά και βιολογικά προσκόμματα στην ερωτική ελευθερία και στις δύο εκδοχές της (της έκφρασης και της πρακτικής). Φρονώ ότι δεν είναι παράγοντες ισχυρότεροι ή διαφορετικής φύσης από εκείνους που αντιστρατεύονται κάθε άλλης μορφής ελευθερία: σκεφτείτε λ.χ. το επιχείρημα των δουλοκτητών ότι, σε μια πρωτοβιομηχανική κοινωνία, η χειραφέτηση των δούλων θα ζημίωνε την αγροτική παραγωγή μεγάλης κλίμακας· σκεφτείτε τις αντιστάσεις και τις (βίαιες ενίοτε) αντιδράσεις απέναντι στη θρησκευτική ελευθερία, κ.ο.κ.
Πιο αναλυτικά, τη διάδοση και εδραίωση ουσιαστικής ερωτικής ελευθερίας τη δυσχεραίνουν αιώνες σεξισμού, οι οποίοι δικαιολογούν ή συγκαλύπτουν την αντρική πολυγαμία καταπιέζοντας ταυτόχρονα (με κάθε δυνατό τρόπο, θα έλεγε κανείς) πρώτα και κύρια τη γυναικεία φύση – αλλά και κάθε μειονοτική εκδήλωση της σεξουαλικότητας και της ερωτικής επιθυμίας. Υπάρχουν επίσης τα πολύ συγκεκριμένα και προφανή ζητήματα σεξουαλικής τιμής, κληρονομιάς και γνησιότητας των τέκνων. Υπάρχει και η πανίσχυρη φυσική ροπή της ζήλειας («σαν την αγάπη είσαι τόσο δυνατή»). Στην εποχή μας όμως, εποχή ονομαστικής χειραφέτησης, εύκολης και διαδεδομένης αντισύλληψης αλλά και της ύπαρξης τεστ DNA έχει απομείνει μόνον ένα σοβαρό επιχείρημα υπέρ της επιβεβλημένης ερωτικής αποκλειστικότητας: η ζήλεια.
Δε χλευάζω, δεν παραγνωρίζω και σίγουρα δεν περιφρονώ τη ζήλεια. Είμαστε άνθρωποι, πληγωνόμαστε ποικιλοτρόπως κι εύκολα, αισθανόμαστε αποκλεισμένοι, παραμελημένοι, στην απ’ έξω – ιδιαιτέρως όταν εγείρονται θέματα ερωτικής επάρκειας. Στην εποχή μας μάλιστα, το ιδανικό των ανθρώπινων σχέσεων (ιδίως όπως προβάλλεται από τη βιομηχανία του θεάματος και παρά την καθημερινή εμπειρία) είναι ολιστικό: σε μια ουσιαστική σχέση υποτίθεται ότι ο ένας είναι τα πάντα για τον άλλο. Ωστόσο αγάπη, έρωτας και πόθος είναι τρία διαφορετικά πράγματα: δεν ταυτίζονται, απαντούν σε διάφορους συνδυασμούς και δε συνυπάρχουν απαραίτητα. Ταυτόχρονα, δεν ποθούμε απλή «πλησμονή και κένωση», δεν καυλώνουμε για αφηρημένες κατηγορίες, μεγέθη, υφές, χρώματα, μεμονωμένες φόρμες. Δεν ποθούμε καν σώματα. Ποθούμε ανθρώπους, ακόμα κι όταν εξαρχής τους ποθούμε για μια κι έξω και το ξέρουμε.
Βεβαίως, η ζήλεια πειθώ δε γνωρίζει. Βεβαίως μας διδάσκουν από νωρίς ότι σε κάθε ερωτική συνεύρεση, έστω και ευκαιριακή, ενυπάρχει η δυνατότητα μιας 'ολιστικής' σχέσης – κάτι που ακόμα και όσοι έχουμε πολύ περιορισμένη περί τα ερωτικά πείρα γνωρίζουμε ότι αποτελεί πλάνη. Ωστόσο η ζήλεια είναι σαν την οργή. Ναι, βεβαίως πρέπει να τη λαμβάνουμε υπόψη μας στις ανθρώπινες σχέσεις. Αλλά ας το δούμε κι έτσι: ο Νόμος αναγνωρίζει ελαφρυντικά στην οργή, αλλά η περί φόνου ηθική μας δεν είναι θεμελιωμένη πάνω στην πραγματικότητα του θυμού, του βρασμού ψυχής. Αντίστοιχα, η ερωτική ελευθερία κατά κανόνα συνοδεύεται από εχεμύθεια, τουλάχιστον ώστε να μην προκαλείται ζήλεια. Όμως η περί έρωτα ηθική μας δεν μπορεί να είναι θεμελιωμένη πάνω στην πραγματικότητα της ζήλειας.
Υπάρχει και άλλη μία οπτική γωνία, ας πούμε λίγο πιο ανθρώπινη: από όλες τις αφορμές για τις οποίες το κάνουν οι άνθρωποι, ποια είναι πιο ευγενής και πιο πολύτιμη από τον πόθο, την καύλα, τη λύσσα για τον άλλο; Κάποιο αντάλλαγμα, λ.χ. χρηματικό; η εξασφάλιση εύνοιας ή εξουσίας; το λεγόμενο συζυγικό καθήκον; το φιλάνθρωπο αλλά συγκαταβατικό χατίρι; Ενδεχομένως να είναι η επιθυμία της τεκνογονίας. Αλλά το αναπαραγωγικό σεξ είναι εξαίρεση για το είδος μας, όπως και για άλλα ανώτερα θηλαστικά. Επιστρέφοντας στην ηθική: αν υπάρχει ένας σοβαρός λόγος να το κάνουμε, είναι ο πόθος, η επιθυμία, η καύλα. Ο έρωτας για τον έρωτα, όχι για πετύχουμε ή να γίνουμε κάτι άλλο.
Εάν λοιπόν είμαστε συνεπείς στην πεποίθησή μας ότι η ερωτική ελευθερία είναι αγαθό, τότε πρέπει να τη θεωρήσουμε δεδομένη. Παράλληλα πρέπει να παραδεχτούμε ότι το ηθικό θέμα της ατιμίας χαρακτηρίζει όχι γυναίκες και άντρες που εξασκούν την ερωτική ελευθερία, παρά γυναίκες και άντρες που ανεύθυνα, αγέρωχα ή κυνικά (δια)χειρίζονται τον πόθο και την ηδονή για να πετύχουν αλλότριους σκοπούς: εξασφάλιση, αποκατάσταση, υλικά αγαθά, κύρος, κ.α. – ακόμα και καθαρά ναρκισσιστική αυτεπιβεβαίωση.
Σε κάθε περίπτωση, ο περιορισμός της ελευθερίας στην ερωτική έκφραση – πέρα από τους στοιχειώδεις περιορισμούς της ευγένειας και της διακριτικότητας – είναι ασύγγνωστος: η αποσιώπηση, η ιατρικοποίηση (π.χ. το τραγελαφικό ‘vagina’ των αμερικανών, που ξεκινάει από την περιποιημένη ή αποψιλωμένη ήβη τους και καταλήγει στις ωοθήκες) καθώς και οι αναίτιοι ευφημισμοί αποτελούν καταστρατήγηση της ελευθερίας στην ερωτική έκφραση, ανεξαρτήτως από το αν είναι και πρακτικές κοινωνικά επιβλαβείς ή και ζημιογόνες.
Επιστρέφοντας στην ελευθερία της ερωτικής πρακτικής, θεωρώ αδιανόητο να προβάλλονται ως πρότυπα αρετής γυναίκες που π.χ. μαράθηκαν πρόωρα από την αγαμία, που επέβαλαν στον εαυτό τους αναφροδισία για να μην παραφρονήσουν από στέρηση ή παραμελημένες νοικοκυρές που καρτερούν υπομονετικά σώσματα συζυγικής σχεδόν διέγερσης – όλα στο όνομα της μονογαμίας, της σεμνότητας ή της συζυγικής πίστης. Παρομοίως, μου φαίνεται στρεβλό και το εξής: η βιομηχανία του θεάματος συστηματικά προβάλλει τη διάλυση του γάμου ως (τη μία) ηθική λύση όταν ένας από τους δύο συζύγους μοιχεύσει. Βεβαίως πρόκειται για μια απόφαση που πολλοί από εμάς θα πάρουμε, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Βεβαίως ακόμη περισσότεροι είμαστε πρόθυμοι επί της αρχής να αποταχθούμε την ερωτική ελευθερία στο όνομα της σεμνότητας, του έρωτα ή της αγάπης. Όμως δεν είναι δυνατόν η απόφαση της κοινής συμβίωσης, της συντροφικότητας και της συζυγίας – και της αγάπης ενίοτε – να βρίσκεται υπό την αίρεση της επιθυμίας.
Αν υπάρχει κάποιου είδους ‘ιερότητα’ στη μακροχρόνια δέσμευση, στη συζυγία, στον γάμο, αυτή έγκειται στην ελεύθερη και πρόθυμη απόφαση να μοιραστείς κάποια χρόνια από τη ζωή σου με έναν άνθρωπο· ενδεχομένως γιατί τον αγαπάς, αλλά όχι απαραιτήτως. Αυτή η απόφαση (πρέπει να) εμπεριέχει την επίγνωση ότι θα συμβιώσουμε ή θα συζευχθούμε έναν ελεύθερο άνθρωπο με τον οποίο θα επικοινωνούμε έστω και στοιχειωδώς. Αυτό είναι το ηθικό ζήτημα και μόνο.
Ναι, σαφέστατα, η παρουσία ενός τρίτου ή περισσότερων τρίτων θα οδηγήσει κάποιους από εμάς να λύσουμε αυτή τη δέσμευση. Ωστόσο είναι βάρβαρο και τελικά βαθιά ανήθικο να θεωρούμε ότι είναι a priori ηθικό να λύνονται αυτοδικαίως οι σχέσεις λόγω ‘απιστίας’. Και πάλι παραλληλίζοντας: πολλοί θα εγκαταλείψουν την εργασία τους επειδή δεν μπορούν να συνυπάρξουν με τους συναδέρφους τους. Αυτό είναι ανθρώπινο αλλά όχι αυτομάτως ηθικό.
Τελικά, στα ζητήματα ερωτικής ελευθερίας φαίνεται ότι η ('υψηλή' λεγόμενη) λογοτεχνία και ο (λεγόμενος 'καλός') κινηματογράφος έχουνε πληρέστερη και λεπτοφυέστερη αντίληψη του προβλήματος από ό,τι η ποπ κουλτούρα ή τα προϊόντα της βιομηχανίας του θεάματος. Αν μη τι άλλο, υπάρχουν ταινίες και βιβλία που με επιτυχία διαχωρίζουν τα θέματα της καρδιάς (μόνωση, δειλία, μοναξιά, αιδημοσύνη, ζήλεια, νοσταλγία, καημός, παραφορά, λαχτάρα για έρωτα και ζωή, γερατειά) από τα θέματα ουσιαστικής ηθικής (σε αντιδιαστολή με την κατά Καβάφη ‘τρεχάμενη ηθική’). Γιατί ναι μεν η ελευθερία είναι εξ ορισμού ηθική, αν όχι ένα από τα θεμέλια της ηθικής, αλλά δεν παύουμε να είμαστε ζωντανοί άνθρωποι. Από αυτήν την άποψη, η Στέλλα του Κακογιάννη ή το Brief Encounter (για να μη μιλήσω καν για βιβλία) μας λένε περισσότερες και βαθύτερες αλήθειες από όλα τα δράματα σχέσεων κι όλες τις αισθηματικές κομεντί και όλους τους συμβούλους σχέσεων μαζί.
Η φωτογραφία είναι της Lina Scheynius.
Θέλω να μιλήσω για τον χώρο της ερωτικής ελευθερίας. Αφενός της ελευθερίας της ερωτικής έκφρασης και αφετέρου της ελευθερίας της ερωτικής πρακτικής.
Να προσεγγίσουμε το θέμα αποφατικά, να διερευνήσουμε πρώτα πρώτα τι δεν είναι ερωτική ελευθερία. Οπωσδήποτε δεν είναι κυνισμός, ανευθυνότητα ή (για να θυμηθούμε κι έναν όρο εκθεσάδικο) ασυδοσία. Μέχρι εδώ κοινοτοπίες είναι αυτά, οι οποίες έτσι κι αλλιώς ισχύουν όταν μιλάμε για οποιαδήποτε μορφή ελευθερίας. Επίσης, πριν προχωρήσω, θέλω να κάνω την εξίσου κοινότοπη διευκρίνιση ότι άλλο η ίδια η ελευθερία και άλλο οι χρήσεις της. Συνεπώς, η ελευθερία του λόγου είναι, ή θα έπρεπε να είναι, απαραβίαστη και απόλυτη, ασχέτως αν κάποιος τη χρησιμοποιεί για να διαδίδει αστρολογικές προβλέψεις, χυδαιότητες ή και προπαγάνδα.
Εξετάζοντας το θέμα της ερωτικής ελευθερίας σε κοινωνίες στις οποίες υπάρχει ονομαστική ισότητα των φύλων και οριακή ανοχή σε μειονοτικές σεξουαλικές ταυτότητες, θα επιμείνω στην αναλογία με την ελευθερία του λόγου.
Οπωσδήποτε ο καθένας μας είναι ελεύθερος να σκέφτεται ό,τι θέλει. Επίσης είμαστε σχετικά ελεύθεροι να συζητούμε αυτό που σκεφτόμαστε με ανθρώπους εμπιστοσύνης μας, μέσα σ' έναν στενό κύκλο. Το πολιτικό ζήτημα όμως έγκειται στο εάν μπορούμε να συζητήσουμε δημοσία αυτά που σκεφτόμαστε. Εκεί βρίσκεται το κριτήριο της ελευθερίας: της ελευθερίας του λόγου εν προκειμένω.
Αντίστοιχα λοιπόν, ο καθένας μας είναι ελεύθερος να επιθυμεί ό,τι θέλει, όποιον θέλει και όπως θέλει· αυτό μέχρι και η ρωμαιοκαθολική κατήχηση το αναγνωρίζει, αξιώνοντας λ.χ. από τους ομοφυλόφιλους μόνο να επιθυμούν, χωρίς ερωτοπραξία δηλαδή. Επίσης είμαστε σχετικά ελεύθεροι να συζητάμε τις επιθυμίες και τις συνευρέσεις μας με ανθρώπους εμπιστοσύνης μας, μέσα σ' έναν στενό κύκλο. Το πολιτικό ζήτημα εδώ είναι εάν μπορούμε να συζητήσουμε δημοσία τα ερωτικά: εκεί βρίσκεται το κριτήριο της ελευθερίας της ερωτικής έκφρασης.
Επιπλέον, είμαστε ελεύθεροι να συνευρισκόμαστε ερωτικά με ανθρώπους ενός στενού κύκλου, ο οποίος είθισται να αποτελείται από ακριβώς έναν άνθρωπο. Λέω ‘είθισται’ επειδή η πολυγαμία, είτε ταυτόχρονη είτε διαδοχική, αντιμετωπίζεται για τους μεν άγαμους άντρες (κάθε προσανατολισμού) επιδοκιμαστικά, με ανοχή ή, το πολύ, με επιφανειακή αποδοκιμασία ενώ κατά κανόνα αποδοκιμάζεται για τους έγγαμους. Για τις γυναίκες βεβαίως η πολυγαμία, είτε ταυτόχρονη είτε διαδοχική, είναι γενικά κολάσιμη και αιτία στιγματισμού ή και καταδίκης: χαρακτηρίζεται συνοπτικά ως πουτανιά. Επομένως, το ουσιώδες πολιτικό ζήτημα εδώ είναι η αυτοδιάθεση των ερωτικών επιθυμιών μας: το ζήτημα της ελευθερίας της ερωτικής πρακτικής.
Μιλάω λοιπόν για αυτοδιάθεση των ερωτικών επιθυμιών μας και όχι απλώς για ‘αυτοδιάθεση του σώματός μας’. Η αυτοδιάθεση του σώματός μας, αν και κάθε άλλο παρά κεκτημένο, αποτελεί και στοιχειώδη και θεμελιώδη προϋπόθεση της αυτοδιάθεσης της επιθυμίας. Ταυτόχρονα, η ερωτική επιθυμία είναι υπόθεση που πάει πολύ πιο πέρα από την απλή αυτοδιάθεση του σώματός μας. Ωστόσο, πολλά θέματα που θεωρούνται ζητήματα (σεξουαλικής) ηθικής είναι απόρροια του κατά πόσο είμαστε έτοιμοι να αποδεχθούμε την αυτοδιάθεση του σώματος για όλους ανεξαιρέτως, είτε μιλάμε για το τι και πώς τρώμε, είτε για τη χρήση ναρκωτικών όπως το αλκοόλ και άλλα, για την εθελούσια εκπόρνευση, για το πώς ντυνόμαστε, για τα ερωτικά...
Υπάρχουν οπωσδήποτε ιστορικά, κοινωνικά αλλά και βιολογικά προσκόμματα στην ερωτική ελευθερία και στις δύο εκδοχές της (της έκφρασης και της πρακτικής). Φρονώ ότι δεν είναι παράγοντες ισχυρότεροι ή διαφορετικής φύσης από εκείνους που αντιστρατεύονται κάθε άλλης μορφής ελευθερία: σκεφτείτε λ.χ. το επιχείρημα των δουλοκτητών ότι, σε μια πρωτοβιομηχανική κοινωνία, η χειραφέτηση των δούλων θα ζημίωνε την αγροτική παραγωγή μεγάλης κλίμακας· σκεφτείτε τις αντιστάσεις και τις (βίαιες ενίοτε) αντιδράσεις απέναντι στη θρησκευτική ελευθερία, κ.ο.κ.
Πιο αναλυτικά, τη διάδοση και εδραίωση ουσιαστικής ερωτικής ελευθερίας τη δυσχεραίνουν αιώνες σεξισμού, οι οποίοι δικαιολογούν ή συγκαλύπτουν την αντρική πολυγαμία καταπιέζοντας ταυτόχρονα (με κάθε δυνατό τρόπο, θα έλεγε κανείς) πρώτα και κύρια τη γυναικεία φύση – αλλά και κάθε μειονοτική εκδήλωση της σεξουαλικότητας και της ερωτικής επιθυμίας. Υπάρχουν επίσης τα πολύ συγκεκριμένα και προφανή ζητήματα σεξουαλικής τιμής, κληρονομιάς και γνησιότητας των τέκνων. Υπάρχει και η πανίσχυρη φυσική ροπή της ζήλειας («σαν την αγάπη είσαι τόσο δυνατή»). Στην εποχή μας όμως, εποχή ονομαστικής χειραφέτησης, εύκολης και διαδεδομένης αντισύλληψης αλλά και της ύπαρξης τεστ DNA έχει απομείνει μόνον ένα σοβαρό επιχείρημα υπέρ της επιβεβλημένης ερωτικής αποκλειστικότητας: η ζήλεια.
Δε χλευάζω, δεν παραγνωρίζω και σίγουρα δεν περιφρονώ τη ζήλεια. Είμαστε άνθρωποι, πληγωνόμαστε ποικιλοτρόπως κι εύκολα, αισθανόμαστε αποκλεισμένοι, παραμελημένοι, στην απ’ έξω – ιδιαιτέρως όταν εγείρονται θέματα ερωτικής επάρκειας. Στην εποχή μας μάλιστα, το ιδανικό των ανθρώπινων σχέσεων (ιδίως όπως προβάλλεται από τη βιομηχανία του θεάματος και παρά την καθημερινή εμπειρία) είναι ολιστικό: σε μια ουσιαστική σχέση υποτίθεται ότι ο ένας είναι τα πάντα για τον άλλο. Ωστόσο αγάπη, έρωτας και πόθος είναι τρία διαφορετικά πράγματα: δεν ταυτίζονται, απαντούν σε διάφορους συνδυασμούς και δε συνυπάρχουν απαραίτητα. Ταυτόχρονα, δεν ποθούμε απλή «πλησμονή και κένωση», δεν καυλώνουμε για αφηρημένες κατηγορίες, μεγέθη, υφές, χρώματα, μεμονωμένες φόρμες. Δεν ποθούμε καν σώματα. Ποθούμε ανθρώπους, ακόμα κι όταν εξαρχής τους ποθούμε για μια κι έξω και το ξέρουμε.
Βεβαίως, η ζήλεια πειθώ δε γνωρίζει. Βεβαίως μας διδάσκουν από νωρίς ότι σε κάθε ερωτική συνεύρεση, έστω και ευκαιριακή, ενυπάρχει η δυνατότητα μιας 'ολιστικής' σχέσης – κάτι που ακόμα και όσοι έχουμε πολύ περιορισμένη περί τα ερωτικά πείρα γνωρίζουμε ότι αποτελεί πλάνη. Ωστόσο η ζήλεια είναι σαν την οργή. Ναι, βεβαίως πρέπει να τη λαμβάνουμε υπόψη μας στις ανθρώπινες σχέσεις. Αλλά ας το δούμε κι έτσι: ο Νόμος αναγνωρίζει ελαφρυντικά στην οργή, αλλά η περί φόνου ηθική μας δεν είναι θεμελιωμένη πάνω στην πραγματικότητα του θυμού, του βρασμού ψυχής. Αντίστοιχα, η ερωτική ελευθερία κατά κανόνα συνοδεύεται από εχεμύθεια, τουλάχιστον ώστε να μην προκαλείται ζήλεια. Όμως η περί έρωτα ηθική μας δεν μπορεί να είναι θεμελιωμένη πάνω στην πραγματικότητα της ζήλειας.
Υπάρχει και άλλη μία οπτική γωνία, ας πούμε λίγο πιο ανθρώπινη: από όλες τις αφορμές για τις οποίες το κάνουν οι άνθρωποι, ποια είναι πιο ευγενής και πιο πολύτιμη από τον πόθο, την καύλα, τη λύσσα για τον άλλο; Κάποιο αντάλλαγμα, λ.χ. χρηματικό; η εξασφάλιση εύνοιας ή εξουσίας; το λεγόμενο συζυγικό καθήκον; το φιλάνθρωπο αλλά συγκαταβατικό χατίρι; Ενδεχομένως να είναι η επιθυμία της τεκνογονίας. Αλλά το αναπαραγωγικό σεξ είναι εξαίρεση για το είδος μας, όπως και για άλλα ανώτερα θηλαστικά. Επιστρέφοντας στην ηθική: αν υπάρχει ένας σοβαρός λόγος να το κάνουμε, είναι ο πόθος, η επιθυμία, η καύλα. Ο έρωτας για τον έρωτα, όχι για πετύχουμε ή να γίνουμε κάτι άλλο.
Εάν λοιπόν είμαστε συνεπείς στην πεποίθησή μας ότι η ερωτική ελευθερία είναι αγαθό, τότε πρέπει να τη θεωρήσουμε δεδομένη. Παράλληλα πρέπει να παραδεχτούμε ότι το ηθικό θέμα της ατιμίας χαρακτηρίζει όχι γυναίκες και άντρες που εξασκούν την ερωτική ελευθερία, παρά γυναίκες και άντρες που ανεύθυνα, αγέρωχα ή κυνικά (δια)χειρίζονται τον πόθο και την ηδονή για να πετύχουν αλλότριους σκοπούς: εξασφάλιση, αποκατάσταση, υλικά αγαθά, κύρος, κ.α. – ακόμα και καθαρά ναρκισσιστική αυτεπιβεβαίωση.
Σε κάθε περίπτωση, ο περιορισμός της ελευθερίας στην ερωτική έκφραση – πέρα από τους στοιχειώδεις περιορισμούς της ευγένειας και της διακριτικότητας – είναι ασύγγνωστος: η αποσιώπηση, η ιατρικοποίηση (π.χ. το τραγελαφικό ‘vagina’ των αμερικανών, που ξεκινάει από την περιποιημένη ή αποψιλωμένη ήβη τους και καταλήγει στις ωοθήκες) καθώς και οι αναίτιοι ευφημισμοί αποτελούν καταστρατήγηση της ελευθερίας στην ερωτική έκφραση, ανεξαρτήτως από το αν είναι και πρακτικές κοινωνικά επιβλαβείς ή και ζημιογόνες.
Επιστρέφοντας στην ελευθερία της ερωτικής πρακτικής, θεωρώ αδιανόητο να προβάλλονται ως πρότυπα αρετής γυναίκες που π.χ. μαράθηκαν πρόωρα από την αγαμία, που επέβαλαν στον εαυτό τους αναφροδισία για να μην παραφρονήσουν από στέρηση ή παραμελημένες νοικοκυρές που καρτερούν υπομονετικά σώσματα συζυγικής σχεδόν διέγερσης – όλα στο όνομα της μονογαμίας, της σεμνότητας ή της συζυγικής πίστης. Παρομοίως, μου φαίνεται στρεβλό και το εξής: η βιομηχανία του θεάματος συστηματικά προβάλλει τη διάλυση του γάμου ως (τη μία) ηθική λύση όταν ένας από τους δύο συζύγους μοιχεύσει. Βεβαίως πρόκειται για μια απόφαση που πολλοί από εμάς θα πάρουμε, ο καθένας για τους δικούς του λόγους. Βεβαίως ακόμη περισσότεροι είμαστε πρόθυμοι επί της αρχής να αποταχθούμε την ερωτική ελευθερία στο όνομα της σεμνότητας, του έρωτα ή της αγάπης. Όμως δεν είναι δυνατόν η απόφαση της κοινής συμβίωσης, της συντροφικότητας και της συζυγίας – και της αγάπης ενίοτε – να βρίσκεται υπό την αίρεση της επιθυμίας.
Αν υπάρχει κάποιου είδους ‘ιερότητα’ στη μακροχρόνια δέσμευση, στη συζυγία, στον γάμο, αυτή έγκειται στην ελεύθερη και πρόθυμη απόφαση να μοιραστείς κάποια χρόνια από τη ζωή σου με έναν άνθρωπο· ενδεχομένως γιατί τον αγαπάς, αλλά όχι απαραιτήτως. Αυτή η απόφαση (πρέπει να) εμπεριέχει την επίγνωση ότι θα συμβιώσουμε ή θα συζευχθούμε έναν ελεύθερο άνθρωπο με τον οποίο θα επικοινωνούμε έστω και στοιχειωδώς. Αυτό είναι το ηθικό ζήτημα και μόνο.
Ναι, σαφέστατα, η παρουσία ενός τρίτου ή περισσότερων τρίτων θα οδηγήσει κάποιους από εμάς να λύσουμε αυτή τη δέσμευση. Ωστόσο είναι βάρβαρο και τελικά βαθιά ανήθικο να θεωρούμε ότι είναι a priori ηθικό να λύνονται αυτοδικαίως οι σχέσεις λόγω ‘απιστίας’. Και πάλι παραλληλίζοντας: πολλοί θα εγκαταλείψουν την εργασία τους επειδή δεν μπορούν να συνυπάρξουν με τους συναδέρφους τους. Αυτό είναι ανθρώπινο αλλά όχι αυτομάτως ηθικό.
Τελικά, στα ζητήματα ερωτικής ελευθερίας φαίνεται ότι η ('υψηλή' λεγόμενη) λογοτεχνία και ο (λεγόμενος 'καλός') κινηματογράφος έχουνε πληρέστερη και λεπτοφυέστερη αντίληψη του προβλήματος από ό,τι η ποπ κουλτούρα ή τα προϊόντα της βιομηχανίας του θεάματος. Αν μη τι άλλο, υπάρχουν ταινίες και βιβλία που με επιτυχία διαχωρίζουν τα θέματα της καρδιάς (μόνωση, δειλία, μοναξιά, αιδημοσύνη, ζήλεια, νοσταλγία, καημός, παραφορά, λαχτάρα για έρωτα και ζωή, γερατειά) από τα θέματα ουσιαστικής ηθικής (σε αντιδιαστολή με την κατά Καβάφη ‘τρεχάμενη ηθική’). Γιατί ναι μεν η ελευθερία είναι εξ ορισμού ηθική, αν όχι ένα από τα θεμέλια της ηθικής, αλλά δεν παύουμε να είμαστε ζωντανοί άνθρωποι. Από αυτήν την άποψη, η Στέλλα του Κακογιάννη ή το Brief Encounter (για να μη μιλήσω καν για βιβλία) μας λένε περισσότερες και βαθύτερες αλήθειες από όλα τα δράματα σχέσεων κι όλες τις αισθηματικές κομεντί και όλους τους συμβούλους σχέσεων μαζί.
Η φωτογραφία είναι της Lina Scheynius.
Κάπως έτσι θα μπορούσε κανείς να ζωγραφίσει την ευτυχία. με λίγα λόγια
Κάπως έτσι θα μπορούσε κανείς να ζωγραφίσει την ευτυχία. με λίγα λόγια
ποιηση τωρα μαθαινω το αιμα μου
Κυριακή, 21 Νοεμβρίου 2010
...τώρα μαθαίνω το αίμα μου δίχως τους δροσερούς υάκινθους τώρα σε βλέπω δρόμε του καλoύ σαν ειδοποίηση με κρίνους..Μιχάλης Κατσαρός
Στην Εύα μου με αγάπη...
Θα σας περιμένω μέχρι τα φοβερά μεσάνυχτα
Αδιάφορος
Δεν έχω πια τι άλλο να πιστοποιήσω.
Αδιάφορος
Δεν έχω πια τι άλλο να πιστοποιήσω.
Πέντε Ποιήματα μέσ' το Σκοτάδι
Εικόνα
Γυρίζει μόνος
στα χείλη του παντάνασσα σιωπή
συνέχεια των πουλιών τα μαλλιά του.
Ωχρός
με βουλιαγμένα όνειρα κι ανέγγιχτος
νερό τρεχάμενο στα ρείθρα, ωχρός
έλληνας.
Πάντα ο δρόμος μέσ' στα μάτια του
κ' η λάμψη απ' τη φωτιά
που καταλύει
τη νύχτα.
Γυρίζει μόνος
στα χέρια του κλαδί από ελιά
γεμάτος πόνο χάνεται στα δειλινά
αισθάνεται
πως όλα χάθηκαν.
Mην του μιλάτε είναι άνεργος
τα χέρια στις τσέπες του
σαν δυο χειροβομβίδες.
Mην του μιλάτε δε μιλούν στους καθρέφτες.
Άνθη της λεμονιάς
λουλούδια του ανέμου
στεφάνωσέ τον Άνοιξη
τον κλώθει ο θάνατος.
ΕΡΗΜΟΣ ΣΑΝ ΤΗ ΒΡΟΧΗ
Διαβαίνω αγιάτρευτος μεσ' στ' όνειρό μου
σε δίχτυ μόνος της πρώτης σιωπής
έδειξα τα πτηνά διχάζεται ο δρόμος
η αλήθεια φαρδαίνει πάντα την ορμή.
Κ' η μοίρα των άστρων
θα είναι τέφρα θα είναι μια μεγάλη πυρική
τώρα μαθαίνω το αίμα μου
δίχως τους δροσερούς υάκινθους
τώρα σε βλέπω δρόμε του καλoύ σαν ειδοποίηση
με κρίνους
έχοντας το σακούλι τ' αναστεναγμού
κι όλο πηγαίνω
πηγαίνω
στις
πηγές.
Ο ΔΕΝΤΡΟ ΤΩΝ ΑΓΝΟΗΜΑΤΩΝ
Μια συμφορά τυλίγεται στο δέντρο.
Όλοι οι αδικούμενοι δέντρα είναι
αν το προτίμησαν αυτό, μονάχα ν' αδικούνται.
Η συμφορά με γήινο χρώμα
τυλίγεται στο δέντρο.
Ω δύναμη της ζωής
λιώσε της συμφοράς το κεφάλι.
ΒΑΘΜΙΔΕΣ
1.
Ήτανε όλο το πρωϊ σημαιοστολισμένο
και τραγουδούσα.
Ολοένα έρχονται πια
σαν απο ανώτατο δικαστήριο
φωνές.
Ψάχνω μάταια να βρώ την αίθουσα
πρέπει να μιλήσω σε τόσους
φίλους με τα αιώνια τώρα μάτια.
Κινείται ο δρόμος προς το μεσημέρι.
2.
Αν είδατε τη μοναξιά ποτέ πίσω απ' το τζάμι
να σας απειλεί
μ' ένα μαχαίρι σιωπή
που αργά θα σχίσει το δικό σας στήθος
όπως φάντασμα την πόρτα περνά
με γελαστά τα εξογκωμένα μήλα
και να στέκει-
θα με αγαπήσετε, είναι γυμνό
σαρώθηκε αυτό το μεσημέρι.
3.
Όλα κοστίζουν ένα παίξιμο.
Πάρε μαζί σου τον έρωτα κ' εκείνα τα όνειρα
έλα στην κάτω γειτονιά και πές: Κορόνα γράμματα
εκεί που χάνεται η ψυχή να βυθιστείς.
Θέλω ν' ακούσεις το μεγάλο μυστικό
για πάντα πέφτει ο καρπός απ' το δέντρο.
Εντούτοις εκεί που χάνεται ο δρόμος
να τραβήξεις.
Ό,τι να σε καλέσει
δεν είναι για επιστροφή
τα δάκρυα κι ο πόνος κοφτερός
είναι μέσ' στο παιχνίδι.
Όποιες φωνές ακούσεις μη σε παρασύρουν
σφάξε τη μια ομορφιά να πιεί το αίμα η άλλη.
Κορόνα γράμματα να παίξεις
τις ώρες και τα χρόνια
μόνος με τον έρημο αντίπαλο.
ΕΝΑ ΕΡΗΜΟ ΑΝΘΟΣ
Βαθύτερο απ' την αγάπη και την ταραχή
που φέρνει μεσ' στο στήθος η επιθυμία
ζει στο θαλάσσιο βράχο εν' άνθος ολομόναχο.
Ποια φωνή το κυρίεψε και μοιάζει σαν να δείχνει
την άγνωστη γαλήνη με μικρά χρώματα...
Είναι βγαλμένο στους κινδύνους της χαράς
αμέριμνο σαν ιδέα.
ΝΕΟΤΕΡΟΣ
[...] Αισθάνομαι μόνος
αφού δεν έχει δεύτερη ζωή ν' αλλάξουμε
και το φεγγάρι ταξιδεύει πάντα ίδιο.
Σύντροφε ουρανέ
άλλοτε η ελπίδα φεγγοβολούσε στα χέρια
κοιτάζω το σώμα βρίσκω τ' όνειρο
πάει κ' η αγάπη
χάνεται
σαν το νερό στην πέτρα.
Τι είναι πια ένα δέντρο τι είναι τ' ασημένια φύλλα;
Μέσ' στην ορμή της ερημιάς γινόμαστε διάφανοι.
Εικόνα
Γυρίζει μόνος
στα χείλη του παντάνασσα σιωπή
συνέχεια των πουλιών τα μαλλιά του.
Ωχρός
με βουλιαγμένα όνειρα κι ανέγγιχτος
νερό τρεχάμενο στα ρείθρα, ωχρός
έλληνας.
Πάντα ο δρόμος μέσ' στα μάτια του
κ' η λάμψη απ' τη φωτιά
που καταλύει
τη νύχτα.
Γυρίζει μόνος
στα χέρια του κλαδί από ελιά
γεμάτος πόνο χάνεται στα δειλινά
αισθάνεται
πως όλα χάθηκαν.
Mην του μιλάτε είναι άνεργος
τα χέρια στις τσέπες του
σαν δυο χειροβομβίδες.
Mην του μιλάτε δε μιλούν στους καθρέφτες.
Άνθη της λεμονιάς
λουλούδια του ανέμου
στεφάνωσέ τον Άνοιξη
τον κλώθει ο θάνατος.
ΕΡΗΜΟΣ ΣΑΝ ΤΗ ΒΡΟΧΗ
Διαβαίνω αγιάτρευτος μεσ' στ' όνειρό μου
σε δίχτυ μόνος της πρώτης σιωπής
έδειξα τα πτηνά διχάζεται ο δρόμος
η αλήθεια φαρδαίνει πάντα την ορμή.
Κ' η μοίρα των άστρων
θα είναι τέφρα θα είναι μια μεγάλη πυρική
τώρα μαθαίνω το αίμα μου
δίχως τους δροσερούς υάκινθους
τώρα σε βλέπω δρόμε του καλoύ σαν ειδοποίηση
με κρίνους
έχοντας το σακούλι τ' αναστεναγμού
κι όλο πηγαίνω
πηγαίνω
στις
πηγές.
Ο ΔΕΝΤΡΟ ΤΩΝ ΑΓΝΟΗΜΑΤΩΝ
Μια συμφορά τυλίγεται στο δέντρο.
Όλοι οι αδικούμενοι δέντρα είναι
αν το προτίμησαν αυτό, μονάχα ν' αδικούνται.
Η συμφορά με γήινο χρώμα
τυλίγεται στο δέντρο.
Ω δύναμη της ζωής
λιώσε της συμφοράς το κεφάλι.
ΒΑΘΜΙΔΕΣ
1.
Ήτανε όλο το πρωϊ σημαιοστολισμένο
και τραγουδούσα.
Ολοένα έρχονται πια
σαν απο ανώτατο δικαστήριο
φωνές.
Ψάχνω μάταια να βρώ την αίθουσα
πρέπει να μιλήσω σε τόσους
φίλους με τα αιώνια τώρα μάτια.
Κινείται ο δρόμος προς το μεσημέρι.
2.
Αν είδατε τη μοναξιά ποτέ πίσω απ' το τζάμι
να σας απειλεί
μ' ένα μαχαίρι σιωπή
που αργά θα σχίσει το δικό σας στήθος
όπως φάντασμα την πόρτα περνά
με γελαστά τα εξογκωμένα μήλα
και να στέκει-
θα με αγαπήσετε, είναι γυμνό
σαρώθηκε αυτό το μεσημέρι.
3.
Όλα κοστίζουν ένα παίξιμο.
Πάρε μαζί σου τον έρωτα κ' εκείνα τα όνειρα
έλα στην κάτω γειτονιά και πές: Κορόνα γράμματα
εκεί που χάνεται η ψυχή να βυθιστείς.
Θέλω ν' ακούσεις το μεγάλο μυστικό
για πάντα πέφτει ο καρπός απ' το δέντρο.
Εντούτοις εκεί που χάνεται ο δρόμος
να τραβήξεις.
Ό,τι να σε καλέσει
δεν είναι για επιστροφή
τα δάκρυα κι ο πόνος κοφτερός
είναι μέσ' στο παιχνίδι.
Όποιες φωνές ακούσεις μη σε παρασύρουν
σφάξε τη μια ομορφιά να πιεί το αίμα η άλλη.
Κορόνα γράμματα να παίξεις
τις ώρες και τα χρόνια
μόνος με τον έρημο αντίπαλο.
ΕΝΑ ΕΡΗΜΟ ΑΝΘΟΣ
Βαθύτερο απ' την αγάπη και την ταραχή
που φέρνει μεσ' στο στήθος η επιθυμία
ζει στο θαλάσσιο βράχο εν' άνθος ολομόναχο.
Ποια φωνή το κυρίεψε και μοιάζει σαν να δείχνει
την άγνωστη γαλήνη με μικρά χρώματα...
Είναι βγαλμένο στους κινδύνους της χαράς
αμέριμνο σαν ιδέα.
ΝΕΟΤΕΡΟΣ
[...] Αισθάνομαι μόνος
αφού δεν έχει δεύτερη ζωή ν' αλλάξουμε
και το φεγγάρι ταξιδεύει πάντα ίδιο.
Σύντροφε ουρανέ
άλλοτε η ελπίδα φεγγοβολούσε στα χέρια
κοιτάζω το σώμα βρίσκω τ' όνειρο
πάει κ' η αγάπη
χάνεται
σαν το νερό στην πέτρα.
Τι είναι πια ένα δέντρο τι είναι τ' ασημένια φύλλα;
Μέσ' στην ορμή της ερημιάς γινόμαστε διάφανοι.
Κατά Σαδδουκαίων
Πλήθος Σαδδουκαίων
Ρωμαίων υπαλλήλων
μάντεις και αστρονόμοι
(κάποιος Βαλβίλος εξ Εφέσου)
περιστοιχίζουν τον Αυτοκράτορα.
Κραυγές απ’ τον προνάρθηκα του Ναού.
Απ’ τη φατρία των Εβιονιτών κραυγές:
Ο ψευδο-Μάρκελος να παριστάνει το Χριστό.
Διδάσκετε την επανάστασιν κατά του πρίγκηπος
Οι Χριστιανοί να ‘χουνε δούλους Χριστιανούς.
Η αριστοκρατία του Ναού να εκλείψει.
Εγώ απέναντι σας ένας μάρτυρας
η θέληση μου που καταπατήθηκε
τόσους αιώνες.
Τους ύπατους εγώ ανέδειξα στις συνελεύσεις
κι αυτοί κληρονομήσανε τα δικαιώματα
φορέσαν πορφυρούν ατίθασον ένδυμα
σανδάλια μεταξωτά ή πανοπλία
εξακοντίζουν τα βέλη τους εναντίον μου –
η θέληση μου που καταπατήθηκε
τόσους αιώνες.
Τους άλλους απ’ την πέτρα και το τείχος μου
καθώς νερό πηγής τους είχα φέρει
η θρησκεία τους μυστηριώδης δεισιδαιμονία
τ’ άλογα τους απ’ τον κάμπο μου•
δε μου επέτρεψαν να δω τον Αυτοκράτορα
τους υπάτους δεν άφηναν να πλησιάσω
σε μυστικά συμπόσια και ένδοξα
τη θέληση μου που την καταπατήσανε
τόσους αιώνες.
Τώρα κι εγώ υποψιάζομαι
όλο το πλήθος των αυλοκολάκων
όλους τους ταπεινούς γραμματικούς
τους βραβευμένους με χρυσά παράσημα
λεγεωνάριους και στρατηλάτες
υποψιάζομαι τις αυλητρίδες τη γιορτή
όλους τους λόγους και προπόσεις
αυτούς που παριστάνουνε τους εθνικούς
τον πορφυρούν χιτώνα του πρίγκηπος
τους συμβουλάτορες και τους αιρετικούς
υποψιάζομαι συνωμοσία
νύκτα θα ρεύσει πολύ αίμα
νύχτα θα εγκαταστήσουν τη βασιλεία τους
νέοι πρίγκιπες με νέους στέφανους
οι πονηροί ρωμαίοι υπάλληλοι
του Αυτοκράτορος
‘τοιμάζουνε κρυφά να παραδώσουν
να παραδώσουν τα κλειδιά και την
υπόκλιση τους.
Εγώ πάλι μέσα στο πλήθος διακλαδίζομαι
η θέληση μου διακλαδίζεται μέσα στο πλήθος
μαζεύω τους σκόρπιους σπόρους μου
για την καινούργια μακρινή μου ανάσταση
μαζεύω.
Πλήθος Σαδδουκαίων
Ρωμαίων υπαλλήλων
μάντεις και αστρονόμοι
(κάποιος Βαλβίλος εξ Εφέσου)
περιστοιχίζουν τον Αυτοκράτορα.
Κραυγές απ’ τον προνάρθηκα του Ναού.
Απ’ τη φατρία των Εβιονιτών κραυγές:
Ο ψευδο-Μάρκελος να παριστάνει το Χριστό.
Διδάσκετε την επανάστασιν κατά του πρίγκηπος
Οι Χριστιανοί να ‘χουνε δούλους Χριστιανούς.
Η αριστοκρατία του Ναού να εκλείψει.
Εγώ απέναντι σας ένας μάρτυρας
η θέληση μου που καταπατήθηκε
τόσους αιώνες.
Τους ύπατους εγώ ανέδειξα στις συνελεύσεις
κι αυτοί κληρονομήσανε τα δικαιώματα
φορέσαν πορφυρούν ατίθασον ένδυμα
σανδάλια μεταξωτά ή πανοπλία
εξακοντίζουν τα βέλη τους εναντίον μου –
η θέληση μου που καταπατήθηκε
τόσους αιώνες.
Τους άλλους απ’ την πέτρα και το τείχος μου
καθώς νερό πηγής τους είχα φέρει
η θρησκεία τους μυστηριώδης δεισιδαιμονία
τ’ άλογα τους απ’ τον κάμπο μου•
δε μου επέτρεψαν να δω τον Αυτοκράτορα
τους υπάτους δεν άφηναν να πλησιάσω
σε μυστικά συμπόσια και ένδοξα
τη θέληση μου που την καταπατήσανε
τόσους αιώνες.
Τώρα κι εγώ υποψιάζομαι
όλο το πλήθος των αυλοκολάκων
όλους τους ταπεινούς γραμματικούς
τους βραβευμένους με χρυσά παράσημα
λεγεωνάριους και στρατηλάτες
υποψιάζομαι τις αυλητρίδες τη γιορτή
όλους τους λόγους και προπόσεις
αυτούς που παριστάνουνε τους εθνικούς
τον πορφυρούν χιτώνα του πρίγκηπος
τους συμβουλάτορες και τους αιρετικούς
υποψιάζομαι συνωμοσία
νύκτα θα ρεύσει πολύ αίμα
νύχτα θα εγκαταστήσουν τη βασιλεία τους
νέοι πρίγκιπες με νέους στέφανους
οι πονηροί ρωμαίοι υπάλληλοι
του Αυτοκράτορος
‘τοιμάζουνε κρυφά να παραδώσουν
να παραδώσουν τα κλειδιά και την
υπόκλιση τους.
Εγώ πάλι μέσα στο πλήθος διακλαδίζομαι
η θέληση μου διακλαδίζεται μέσα στο πλήθος
μαζεύω τους σκόρπιους σπόρους μου
για την καινούργια μακρινή μου ανάσταση
μαζεύω.
Όταν…
Όταν ακούω να μιλάν για τον καιρό
όταν ακούω να μιλάνε για τον πόλεμο
όταν ακούω σήμερα το Αιγαίο να γίνεται ποίηση
να πλημμυρίζει τα σαλόνια
όταν ακούω να υποψιάζονται τις ιδέες μου
να τις ταχτοποιούν σε μια θυρίδα
όταν ακούω σένα να μιλάς
εγώ πάντα σωπαίνω.
Όταν ακούω κάποτε στα βέβαια αυτιά μου
ήχους παράξενους ψίθυρους μακρινούς
όταν ακούω σάλπιγγες και θούρια
λόγους ατέλειωτους ύμνους και κρότους
όταν ακούω να μιλούν για την ελευθερία
για νόμους ευαγγέλια και μια ζωή με τάξη
όταν ακούω να γελούν
όταν ακούω πάλι να μιλούν
εγώ πάντα σωπαίνω.
Μα κάποτε που η κρύα σιωπή θα περιβρέχει τη γη
κάποτε που θα στερέψουν οι άσημες φλυαρίες
κι όλοι τους θα προσμένουνε σίγουρα τη φωνή
θ’ ανοίξω το στόμα μου
θα γεμίσουν οι κήποι με καταρράκτες
στις ίδιες βρώμικες αυλές τα οπλοστάσια
οι νέοι έξαλλοι θ’ ακολουθούν με στίχους χωρίς ύμνους
ούτε υποταγή στην τρομερή εξουσία.
Πάλι σας δίνω όραμα.
Όταν ακούω να μιλάν για τον καιρό
όταν ακούω να μιλάνε για τον πόλεμο
όταν ακούω σήμερα το Αιγαίο να γίνεται ποίηση
να πλημμυρίζει τα σαλόνια
όταν ακούω να υποψιάζονται τις ιδέες μου
να τις ταχτοποιούν σε μια θυρίδα
όταν ακούω σένα να μιλάς
εγώ πάντα σωπαίνω.
Όταν ακούω κάποτε στα βέβαια αυτιά μου
ήχους παράξενους ψίθυρους μακρινούς
όταν ακούω σάλπιγγες και θούρια
λόγους ατέλειωτους ύμνους και κρότους
όταν ακούω να μιλούν για την ελευθερία
για νόμους ευαγγέλια και μια ζωή με τάξη
όταν ακούω να γελούν
όταν ακούω πάλι να μιλούν
εγώ πάντα σωπαίνω.
Μα κάποτε που η κρύα σιωπή θα περιβρέχει τη γη
κάποτε που θα στερέψουν οι άσημες φλυαρίες
κι όλοι τους θα προσμένουνε σίγουρα τη φωνή
θ’ ανοίξω το στόμα μου
θα γεμίσουν οι κήποι με καταρράκτες
στις ίδιες βρώμικες αυλές τα οπλοστάσια
οι νέοι έξαλλοι θ’ ακολουθούν με στίχους χωρίς ύμνους
ούτε υποταγή στην τρομερή εξουσία.
Πάλι σας δίνω όραμα.
Κατσαρός λέγομαι επίθετον παραληφθέν
από ετών
ποιητής το επάγγελμα στίχων
κι' ακόμα ποιητής
ωδών και τραγουδιών.
Ας πω και για μένα
όπως ρήτωρ για την Μαρία
από άμβωνα κρητικόν.
Όχι ποιος είμαι και τι ζητώ
αλλά τι κάνω μία μέρα.
Πιστέψατέ με ξυπνώ
σε σεντόνια όπου τα υφαίναν
ειδικώς για ηδονή
και πλένω το πρόσωπό μου.
Μετά περπατώ σε αλλέες
πάρκα δρόμους καφετηρίες
μετά μπαίνω σε τρόλεϋ
λεωφορεία τραίνα και
εστιατόρια
θαυμάζω κότες ψητές
ίστερ λαμ
πομ ντε τερ
βόδια
αρνιά
αρακά
κατάλογοι μαγειρείων ρεστωράν
και γράφω:
0 + 0 = 0.
Πιστέψατέ με γράφω ποιήματα
όπως αυτό το βιβλίο και το άλλο
και πάω στο σινεμά
βλέπω το έργο
βλέπω το γήπεδο
βλέπω τη σκηνή θεάτρου.
Το βράδυ πάντα γράφω επιστολές
σε φίλους εραστές και γυναίκες
με χρυσά φύλλα συκής ντροπής
και αργά τα μεσάνυκτα κοιμάμαι
τέλειωσε η ημέρα έζησα και
διηγούμαι
σαν ποιητής και γω για μένα.
Τι να προσθέσω, ότι όλη η μέρα
είχε από μένα κατέβει
ότι ο ήλιος έλαμπε και ότι
έζησα σαν Ντενίσοβιτς μια μέρα;
Αν είναι περίεργη τότε
φορέστε μια κάπα
και όλοι, ας κατεβείτε επιτέλους
να ζήσετε πάλι
αυτή τη δική μου μέρα
Κατσαρός λέγομαι
Πιστέψτέ με, δεν θα με συναντήσετε.
Γενήθηκε το 1920 στην Κυπαρισσία Μεσηνίας και 16 χρονών μπήκε πρότακτος στην αεροπορία, όπου τον βρήκε ο πόλεμος. Στην Κατοχή προσχώρησε στην αντίσταση, και μάλιστα σε διαδήλωση στην Αθήνα θεάθηκε με ταινία στο στήθος που έγραφε "αεροπορία του ΕΛΑΣ".από ετών
ποιητής το επάγγελμα στίχων
κι' ακόμα ποιητής
ωδών και τραγουδιών.
Ας πω και για μένα
όπως ρήτωρ για την Μαρία
από άμβωνα κρητικόν.
Όχι ποιος είμαι και τι ζητώ
αλλά τι κάνω μία μέρα.
Πιστέψατέ με ξυπνώ
σε σεντόνια όπου τα υφαίναν
ειδικώς για ηδονή
και πλένω το πρόσωπό μου.
Μετά περπατώ σε αλλέες
πάρκα δρόμους καφετηρίες
μετά μπαίνω σε τρόλεϋ
λεωφορεία τραίνα και
εστιατόρια
θαυμάζω κότες ψητές
ίστερ λαμ
πομ ντε τερ
βόδια
αρνιά
αρακά
κατάλογοι μαγειρείων ρεστωράν
και γράφω:
0 + 0 = 0.
Πιστέψατέ με γράφω ποιήματα
όπως αυτό το βιβλίο και το άλλο
και πάω στο σινεμά
βλέπω το έργο
βλέπω το γήπεδο
βλέπω τη σκηνή θεάτρου.
Το βράδυ πάντα γράφω επιστολές
σε φίλους εραστές και γυναίκες
με χρυσά φύλλα συκής ντροπής
και αργά τα μεσάνυκτα κοιμάμαι
τέλειωσε η ημέρα έζησα και
διηγούμαι
σαν ποιητής και γω για μένα.
Τι να προσθέσω, ότι όλη η μέρα
είχε από μένα κατέβει
ότι ο ήλιος έλαμπε και ότι
έζησα σαν Ντενίσοβιτς μια μέρα;
Αν είναι περίεργη τότε
φορέστε μια κάπα
και όλοι, ας κατεβείτε επιτέλους
να ζήσετε πάλι
αυτή τη δική μου μέρα
Κατσαρός λέγομαι
Πιστέψτέ με, δεν θα με συναντήσετε.
Συμμετείχε στα Δεκεμβριανά και είναι γνωστό το επεισόδιο γνωριμίας του με έναν άλλο -τότε- Ελασίτη:
Ο Κατσαρός ήταν στά χαρακώματα όρθιος κι αγνάντευε, φορώντας μια μπέρτα ιταλική, λάφυρο του Αλβανικού. Ενας άλλος που έκανε έρπειν για να δή που πάνε τα Εγγλέζικα τάνκς τον βλέπει και του φωνάζει:
-Τί κάνεις εκεί,συναγωνιστή, θα μας σκοτώσουν.Ο Κατσαρός τον κυτάει υπεροπτικά:
-Μπά! Και ποιός είσαι εσύ συναγωνιστή;
-Μίκης Θεοδωράκης, διοικητής ΕΛΑΣ νέας Σμύρνης. Κι εσύ;
-Μιχάλης Κατσαρός, ποιητής.
Ήταν ιδιόρυθμος τύπος.Μετά τηνεπελευθέρωση δούλεψε -πριν τον πετάξουν έξω (με βία, με σπρωξίματα και κλωτσιές)από το γραφείο του ως αριστερό-στο Ραδιοφωνικό σταθμό ενόπλων δυνάμεων. Μνημειώδη ήταν τα σαρδαμ-φάρσες που έκανε όταν εκφωνούσε ειδήσεις.
Σε μια περιοδεία της Φρειδερίκης σε έκθεση είχε πεί:
-Η βασσίλισσα Φρειδερίκη συνεχίζει την περίοδόν της στις αίθουσες της εκθέσεως.
Στην αρχή τα ποιήματά του κέρδισαν τον έπαινο των αριστερών.
Μέχρι που εξέδοσε το " Κατά Σαδδουκαίων".
Ήταν από τους πρώτους που κατάλαβαν τις σταλινικές διαστρεβλώσεις της αριστεράς και με ποιητικό τρόπο κατέθεσε τις προσωπικές του απόψεις του μέσα στη τις συλλογή αυτή.
Αυτό ήτανε. Η κομματική ιεραρχία τον έθαψε 20 χρόνια. Και βρέθηκε κυνηγημένος και από το κράτος και απομονωμένος από την αριστερά.
Ο κόσμος των ανένταχτων αριστερών και των αυτόνομων τον ξανα-ανακάλυψε στο τέλος της Δικτατορίας και τον αγάπησε καν έναν προφήτη- επαναστάτη- ποιητή που έδινε στους απογοητευμένους από το χάλι του Σταλινισμού, ελπίδα.
Πέθανε το 1998 21 Νοεμβρίου
Lugano
Είναι διαφορετικό πράγμα να γράφεις στο σαλόνι του σπιτιού σου κουβαλώντας τα φλιτζάνια του καφέ, την μπορντό εσάρπα ή μυρίζοντας το γαλλικό εσάνς στα νυχτικά της αγαπημένης σου και με τη συνοδεία κλασικής μουσικής,…και διαφορετικό πράγμα να γράφεις στο αντίσκηνο της εξορίας κουβαλώντας πέτρα από την μία κορυφή στην άλλη και τα τετζερέδια του συσσιτίου ή τα βουρκωμένα γράμματα της αγαπημένης σου βαθιά στη βρώμικη τσέπη σου με τη συνοδεία στρατιωτικών παραγγελμάτων και φορές φορές της ακατάπαυτης βροχής..
Ο Μιχάλης Κατσαρός ήταν ένας ποιητής που διώχθηκε για τις ιδέες του. Και από το κράτος της Δεξιάς και από τους μηχανισμούς της Αριστεράς.
Ήταν κατά βάση αντιεξουσιαστής!!
ο Μιχάλης Κατσαρός ήταν ένας ποιητής που διώχθηκε για τις ιδέες του. Και από το κράτος της Δεξιάς και από τους μηχανισμούς της Αριστεράς.
Ήταν κατά βάση αντιεξουσιαστής!!
Κουγιουμτσιάδης Βασίλης
Πολύ μεγάλη προσωπικότητα ήταν ο κυρ- Μιχάλης Κατσαρός (φωτογραφία- αρχείο Τυπολόγου) όχι μόνο σαν ποιητής, αλλά και σαν μεγάλος σε αξία άνθρωπος. Γνώρισα τον ποιητή του «Αντισταθείτε» το 1992 ύστερα από ένα παιχνίδι της μοίρας.
Ο κυρ- Μιχάλης τότε «έβγαζε» μία εφημερίδα, όπου διατύπωνε τις απόψεις του για ζητήματα της καθημερινότητας και παρουσίαζε τα ποιήματά του. Στην εφημερίδα, την οποία βρήκα τυχαία στο Φεστιβάλ Βιβλίου Θεσσαλονίκης και σε αυτή είχε δημοσιεύσει ο ίδιος και τη διεύθυνσή του.
Σαν νέος λογοτέχνης του έστειλα την πρώτη μου ποιητική συλλογή με την παράκληση για να μου γράψει, εφόσον μπορεί, τη γνώμη του. Πέρασαν δύο μήνες , όποτε ένα βράδυ «χτύπησε» το τηλέφωνο στο πατρικό μου σπίτι. Σήκωσα το ακουστικό κι άκουσα μία γέρικη φωνή να με ζητάει.
«Εγώ είμαι», απάντησα και από την άλλη μεριά της τηλεφωνικής γραμμής η γέρικη φωνή αποκρίθηκε: « Είμαι ο Μιχάλης Κατσαρός. Διάβασα το βιβλίο σας και πρέπει να σας δω οπωσδήποτε». Ύστερα ο Κυρ- Μιχάλης απάγγειλε μερικούς από τους στίχους μου.
Την επόμενη ημέρα βρισκόμουν στην Αθήνα και βρεθήκαμε με τον μεγάλο ποιητή στο ιστορικό καφέ «Ζόναρς». Από τότε και μέχρι τον θάνατο του κυρ- Μιχάλη βρισκόμασταν τακτικά οι δύο μας στην Αθήνα.
Ο δημιουργός του «Αντισταθείτε» μου έμαθε πάρα πολλά πράγματα για την ζωή, τη φιλοσοφία, το νόημα της ποίησης και για τα βήματα, που πρέπει να ακολουθήσει ένας πνευματικός άνθρωπος στη ζωή του.
Πάντοτε ο ίδιος μιλούσε σημειολογικά στις συζητήσεις μας και γι’ αυτό το λόγο ήταν πραγματική «απόλαυση» κάθε κουβέντα μαζί του. «Κάποτε θα ανακαλύψεις τον μικρό θεό που έχεις μέσα σου», μου έλεγε.
Τότε δεν καταλάβαινα τι μου έλεγε, αλλά τώρα 13 χρόνια μετά αρχίζω πλέον να συνειδητοποιώ τι ήθελε να μου πει. Συνέχεια στις συζητήσεις παρουσίαζε παραδείγματα για το πώς σκεφτόταν ο ίδιος για τη ζωή.
«Παρουσίασαν ένα έργο μου στο Μέγαρο Μουσικής και μου χρωστούν χρήματα. Δεν πειράζει. Θα πάω κάποτε να τα πάρω» ανέφερε σε μία από τις κουβέντες μας. Τον ρώτησα γιατί δεν πήγαινε, να πάρει τα χρήματα. Δεν μου απάντησε.
Αργότερα κατάλαβα πως με τα συγκεκριμένα λόγια ήθελε να μου δείξει ότι τα χρήματα στη τέχνη μπορεί να μην έρθουν ποτέ, αλλά πάντοτε ο κάθε σκεπτόμενος δημιουργός πρέπει να δημιουργεί και να παρουσιάζει την δουλειά του, όπως κρίνει αυτός σκόπιμο.
Το γεγονός, που ίσως δεν ξέρουν πολλοί είναι πως ο Μιχάλης Κατσαρός είχε καταπιαστεί τα τελευταία χρόνια της ζωής του με το μεγάλο πάθος της μουσικής. Ήθελε να συνθέσει μουσική και γι’ αυτό το λόγο είχε «αγοράσει» κι ένα αρμόνιο.
Ξέρω πως κάτι μεγάλο ονειρευόταν να δημιουργήσει και σε αυτό τον τομέα, αλλά δεν πρόλαβε. Το δυστύχημα είναι πως μετά τον θάνατο του κυρ- Μιχάλη η Ελληνική πολιτεία φαίνεται να έχει ξεχάσει το έργο του.
Ίσως, σε κάποιους γραφειοκράτες και πολιτικούς τα ποιητικά έργα «Κατά Σαδδουκαίων» και «Γραμμή Μαζινό» να μην αρέσουν γιατί τους θυμίζουν πως θα πρέπει να φτιάξουν ένα Οίκο ακόμα πιο λευκό από το Λευκό Οίκο, όπως κάποτε ο ίδιος είχε προτρέψει με επιστολή του τον Πρόεδρο των ΗΠΑ να κάνει.
Η αίσθηση μου λέει πως ο κυρ- Μιχάλης ήξερε πάρα πολλά πράγματα. Γνώριζε βαθιές και ουσιαστικές αλήθειες της ζωής και της ύπαρξής μας, από τις οποίες πρόλαβε να μου μεταδώσει όσα «πρόφτασε» ο ίδιος. Από τότε, κατάλαβα πως το νόημα της δημιουργίας περιλαμβάνει μηνύματα, τα οποία μόνο λίγοι άνθρωποι μπορούν να συνειδητοποιήσουν.
Αυτό το δρόμο ακολουθώ και σήμερα γιατί ο Μιχάλης Κατσαρός μου έδειξε πως τα όνειρα μπορούν να «βγούν» αληθινά.
Τη προσωπογραφία αυτή έγραψε ο Νίκος Μόσχοβος το Σάββατο 2 Ιουλίου 2005 για τον «Τυπολόγο».
Παρασκευή 4 Ιανουαρίου 2013
Παγωμένο σπήλαιο ανακάλυψαν επιστήμονες!
Παγωμένο σπήλαιο ανακάλυψαν επιστήμονες!
Ένα εκπληκτικής ομορφιάς παγωμένο σπήλαιο ανακάλυψαν επιστήμονες στα Βραχώδη Ορη, στην περιοχή του Κάλγκαρι στον Καναδά.
Έχει βάθος 140 μέτρα και μήκος 704 και περιέχει παγωμένους καταρράκτες που δυσκολεύουν την πρόσβαση και εξερεύνησή του. Αυτή είναι δυνατή μόνο με ειδικό εξοπλισμό για αναρρίχηση στους πάγους. Οι ειδικοί το ονόμασαν Βροντερό Παγωμένο Χάσμα, καθώς λόγω της...
τοπογραφίας του σπηλαίου ο παγωμένος αέρας από την είσοδο παγιδεύεται στο εσωτερικό με αποτέλεσμα να παγώνει το νερό της βροχής και το χιόνι δημιουργώντας γλιστερές πλαγιές από πάγο πάχους πολλών μέτρων. Οταν αποκολλάται κάποιο κομμάτι πάγου, πέφτει με κρότο στο έδαφος και ο θόρυβος πολλαπλασιάζεται και αντηχεί σε ολόκληρο το σπήλαιο. Λόγω του πολύ στενού ανοίγματος, ο παγωμένος αέρας δεν διαφεύγει ούτε το καλοκαίρι, όταν η εξωτερική θερμοκρασία ανεβαίνει κι έτσι οι πάγοι δεν λειώνουν ποτέ.
«Η πλοήγηση στο σπήλαιο είναι πολύ επικίνδυνη και γίνεται μόνο από έμπειρους αναρριχητές με ειδικό εξοπλισμό. Ο μεγάλος κίνδυνος είναι η πτώση από την παγωμένη πλαγιά. Αν πέσει κάποιος στο έδαφος του σπηλαίου μπορεί να χτυπήσει άσχημα. Το κακό είναι ότι ο μόνος τρόπος να ανέβεις είναι να αναρριχηθείς πάλι στον παγωμένο καταρράκτη. Αυτό είναι πολύ δύσκολο για κάποιον που έχει τραυματιστεί. Γι' αυτό συχνά χρειάζονται μέρες για να μεταφερθεί κάποιος τραυματίας στην επιφάνεια. Κινδυνεύει να πεθάνει από υποθερμία και εξάντληση», λέει ο Φρανσουά Ξαβιέ ντε Ρουντς, βέλγος φωτογράφος και έμπειρος εξερευνητής του σπηλαίου, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου παραμένει ανεξερεύνητο.
Έχει βάθος 140 μέτρα και μήκος 704 και περιέχει παγωμένους καταρράκτες που δυσκολεύουν την πρόσβαση και εξερεύνησή του. Αυτή είναι δυνατή μόνο με ειδικό εξοπλισμό για αναρρίχηση στους πάγους. Οι ειδικοί το ονόμασαν Βροντερό Παγωμένο Χάσμα, καθώς λόγω της...
τοπογραφίας του σπηλαίου ο παγωμένος αέρας από την είσοδο παγιδεύεται στο εσωτερικό με αποτέλεσμα να παγώνει το νερό της βροχής και το χιόνι δημιουργώντας γλιστερές πλαγιές από πάγο πάχους πολλών μέτρων. Οταν αποκολλάται κάποιο κομμάτι πάγου, πέφτει με κρότο στο έδαφος και ο θόρυβος πολλαπλασιάζεται και αντηχεί σε ολόκληρο το σπήλαιο. Λόγω του πολύ στενού ανοίγματος, ο παγωμένος αέρας δεν διαφεύγει ούτε το καλοκαίρι, όταν η εξωτερική θερμοκρασία ανεβαίνει κι έτσι οι πάγοι δεν λειώνουν ποτέ.
«Η πλοήγηση στο σπήλαιο είναι πολύ επικίνδυνη και γίνεται μόνο από έμπειρους αναρριχητές με ειδικό εξοπλισμό. Ο μεγάλος κίνδυνος είναι η πτώση από την παγωμένη πλαγιά. Αν πέσει κάποιος στο έδαφος του σπηλαίου μπορεί να χτυπήσει άσχημα. Το κακό είναι ότι ο μόνος τρόπος να ανέβεις είναι να αναρριχηθείς πάλι στον παγωμένο καταρράκτη. Αυτό είναι πολύ δύσκολο για κάποιον που έχει τραυματιστεί. Γι' αυτό συχνά χρειάζονται μέρες για να μεταφερθεί κάποιος τραυματίας στην επιφάνεια. Κινδυνεύει να πεθάνει από υποθερμία και εξάντληση», λέει ο Φρανσουά Ξαβιέ ντε Ρουντς, βέλγος φωτογράφος και έμπειρος εξερευνητής του σπηλαίου, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου παραμένει ανεξερεύνητο.
ΠΗΓΗ: dailymail / tanea
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)